Nhiều người biết đến Hoàng Phủ Ngọc Tường (HPNT) ở thể loại ký (Ai đã đặt tên cho dòng sông?...), và khi nghe ca khúc Tình ca mặt trời, nhạc của An Thuyên dựa vào ý thơ trong bài thơ Bồng bềnh cho tới mai sau của HPNT thì hẳn sẽ rất ngạc nhiên, bởi nhà văn viết ký đặc sắc này còn có những vần thơ bay bổng và lãng mạn đến vậy. Giữa bài thơ và ca khúc là điểm gặp gỡ giữa tài năng và tri kỷ…
Bài thơ Bồng bềnh cho tới mai sau của nhà văn HPNT là kết quả của một mối tình đẹp, mối tình của trai tài, gái sắc với nhà thơ Lâm Thị Mỹ Dạ (LTMD). Khi nhà văn ra Bắc, gặp chị Dạ, anh đã “bị sốc” vì “Dạ quá hiền dịu và rất dễ thương”, và nữ thi sĩ LTMD thì mê người viết Như con sông từ nguồn ra biển...
Sau hơn 10 năm kết hôn, HPNT đã phải lòng với quê vợ, vào năm 1986 anh đã về thăm quê vợ, bên dòng sông Kiến Giang trong veo mát rượi trong những ngày hè, dữ dội trong mùa thu và mùa lũ, cùng cái chợ Tuy Lộc tuy bé nhỏ nhưng đó như là trung tâm văn hóa thu nhỏ của huyện Lệ Thủy. Xã Tuy Lộc, Huyện Lệ Thủy lúc bấy giờ như cái làng trong Đào Hoa nguyên ký của Đào Uyên Minh, êm đềm, yên bình và trong lành. Đó cũng là nguyên cớ làm nên tứ thơ tuyệt vời Bồng bềnh cho tới mai sau.
Có bài báo viết rằng: Trong đêm khuya khoắt, tiếng hát từ những con đò chở lúa trên dòng sông Kiến Giang làm anh choàng giấc. Anh chạy ra Mũi Viết nơi ngã ba sông, bàng hoàng ngẩn ngơ trước cảnh tượng thơ mộng như tranh thủy mặc. Anh như bị hớp hồn, để rồi những hình ảnh đẹp đó đi vào tâm hồn thơ của anh vô cùng xao động và ấn tượng hơn nhờ những cặp liên tưởng bất ngờ và thú vị: “Có con thuyền trong sương trắng/ Bềnh bồng như một cánh chim/ Có em chèo thuyền áo trắng/ Xôn xao như trốn như tìm/ Có vầng mặt trời rựng sáng/ Bồi hồi như một trái tim”.
Đó cũng là một cách cảm nhận, còn nếu nói là về quê vợ ở Tuy Lộc mà chạy ra Mũi Viết thì không biết chạy bằng kiểu gì, vì khoảng cách không phải là gần. Có lẽ cái tứ “bồng bềnh” khiến người bình thơ nghĩ đến cái “bồng bềnh” của sông nước, của những điệu hò trên sông Kiến Giang, của những đêm trăng huyền thoại… và cả cái bồng bềnh của tâm hồn thơ.
Và nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo có những câu nhận định xác đáng hơn cả: trong nguồn thơ của Hoàng Phủ Ngọc Tường lại có một bài thơ khác lạ, bài thơ “như từ trời vang xuống, đầy chứa chan, khoái cảm và trí tuệ”. Đó chính là Bồng bềnh cho tới mai sau, bài thơ về trái tim tình yêu, “trái tim mặt trời” vĩnh cửu, một bài thơ tình hay và mới mẻ. Đó là thơ tặng quê hương vợ và người vợ thân thiết cụ thể của mình. Nhưng sức liên tưởng, phát hiện khái quát đã làm cho bài thơ như một tượng đài tình yêu vũ trụ…
Sau những tháng năm HPNT bị bạo bệnh, chị LTMD từng có những câu thơ thật nghĩa tình trong bài thơ Cho anh tựa vào em: Bàn tay nâng em thành bảo mẫu / Nước mắt lặn vào trong cho anh thấy nụ cười / Bệnh tật lo toan giấu vào đêm trắng / Giữa tháng ngày trĩu nặng / Em đứng thẳng người / Cho anh tựa vào em!
Lúc đau ốm, nằm một chỗ, HPNT đã cảm nhận sâu sắc tình nghĩa vợ chồng, anh nói: “Mỹ Dạ không chỉ là vợ mà là ân nhân của mình!”. Nhà văn HPNT sẽ ghi dấu trong trái tim mình hình ảnh người vợ đảm đang, tảo tần, dịu dàng bồng bềnh cùng anh cho tới mai sau:
Có con thuyền trong sương trắng
Bồng bềnh như một cánh chim
Có em chèo thuyền áo trắng
Xôn xao như trốn, như tìm
Có vầng mặt trời rực sáng
Bồi hồi như một trái tim
Em chèo thuyền về phía hướng đông
Hứng chút phấn mặt trời trên má
Bụi mặt trời vương đầy gót chân
In những dấu hoa hài trên sóng
Anh mãi nghe từ đáy màu sương mỏng
Bài hát tình yêu dậy một phương hồng
Từ thuở nào vũ trụ đã sinh ra
Mà sao mặt trời mỗi ngày vẫn trẻ
Mà sao anh như đã từ vạn kỷ
Bên sông này đứng hát mặt trời lên
Vẫn đi hoài trong cõi vô biên
Mặt trăng là mảnh gương riêng soi trái đất
Trái đất trôi như một cánh bèo dâu
Mặt trời nhiều khi phập phồng hơi thở
Mê man nhớ những tinh cầu
Những hành tinh ngẫm rồi thấy lạ
Bềnh bồng mà vẫn theo nhau
Anh với em, ừ thì cũng lạ
Bềnh bồng cho tới mai sau.
Nói về nhạc sĩ An Thuyên, người yêu nhạc Việt Nam không thể quên những tác phẩm đi đầu trong dòng dân gian đương đại, như Đêm nghe hát đò đưa nhớ Bác, Ca dao em và tôi, Bâng khuâng đêm Hà Tĩnh, Chiều sông Thương, Đôi bờ sông quê, Em chọn lối này, Huế thương, Neo đậu bến quê… Rồi dòng nhạc trữ tình, nhạc trẻ, ông cũng có rất nhiều ca khúc để lại ấn tượng sâu đậm trong lòng người nghe, như Tình ca mặt trời, và ca khúc này ra đời trong hoàn cảnh rất lạ, như chính tài năng xuất thần của nhạc sỹ vậy.
Nhạc sỹ An Thuyên từng kể: “Lần đầu tiên đọc bài thơ trên báo, tôi đã thốt lên: Thôi chết rồi, thơ này đọc lên là có nhạc rồi! Rồi không dám đọc tiếp nữa, vì lúc ấy đang ở ngoài đường, sợ nhạc ra rồi mà không có gì ghi lại thì quên mất. Thế là tức tốc đạp xe về trường, ngồi một mình trong phòng làm việc và viết liền mạch xong trọn bài hát”.
An Thuyên kể, sau khi phổ nhạc bài thơ, ông vào Huế gặp Hoàng Phủ Ngọc Tường và nghe được nhiều giai thoại về cuộc đời của cặp đôi nổi tiếng trong làng thơ Việt Nam: Hoàng Phủ Ngọc Tường và Lâm Thị Mỹ Dạ…
Có người nói rằng ca khúc này lần đầu tiên phát trên sóng của VOV vào khoảng năm 1993-1994 qua tiếng hát Thanh Hằng tên bài hát là “Thuyền đi trong sương”. Đến năm 1997 khi Hồng Hạnh (hiện là NSUT, ca sĩ của Nhà hát Ca múa nhạc Quân đội) đi thi Liên hoan tiếng hát truyền hình toàn quốc hát bài này thì lại thấy lấy tên là “Tình ca mặt trời”. Và đương nhiên là nhạc sỹ An Thuyên gọi ca khúc này là Tình ca mặt trời. Lấy tiêu đề là Tình ca mặt trời, nhạc sỹ đã thu hết cái hồn cốt, ý tứ của bài thơ, thăng hoa thành giai điệu, mà nói như nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo thì đó là giai điệu của “trái tim vĩnh cữu”…
Chúng ta vừa đưa tiễn nhạc sỹ An Thuyên về cõi vĩnh hằng, người nhạc sỹ tài hoa ấy đã trở về nơi ấy mang theo chữ TÌNH và chữ TÂM, như đã từng sống trọn vẹn cho cuộc đời và âm nhạc…
Nghe ca khúc Tình ca mặt trời, chúng ta sẽ hiểu vì sao cây đại thụ trong dòng nhạc Việt, nhạc sỹ An Thuyên dù đã đi vào cõi thiên thu nhưng vẫn kịp gửi lại cho đời “nửa vầng trăng”, “câu đò đưa nhớ Bác”, cùng “Huế thương” và cũng đã “Neo đậu bến quê
Huế ngày 12/7/2015
Mời các bạn nghe bài hát này qua sự thể hiện của ca sỹ Tân Nhàn:http://mp3.zing.vn/bai-hat/Tinh-Ca-Mat-Troi-Tan-Nhan/ZWZEB0E6.html
Hoàng Thu Thủy