“ÁO LỤA GIÓ THU BAY” TRONG BÀI THƠ “THEO EM TỰU TRƯỜNG”
CỦA NHÀ THƠ NGUYỄN SĨ ĐẠI
THEO EM TỰU TRƯỜNG
Em lên lớp buổi đầu tiên
Có bâng khuâng trước ánh nhìn trẻ thơ?
Bảng đen, phấn trắng ngày xưa
Chỗ ngồi cô giáo, bây giờ của em...
Thu vừa tiễn một mùa sen
Phấn hương còn ngát đường quen học trò,
Từ khung cửa lớp mộng mơ
Nhen bao khát vọng mà chưa kịp thành...
Nước non mấy độ thăng trầm
Tóc xanh mây trắng mấy lần gian nan!
Câu Kiều thời ấy dở dang
Giờ em nối nhịp cho đàn em thơ!
Vào thu trời biếc như mơ
Màu khăn bay giữa màu cờ thiêng liêng,
Em lên lớp buổi đầu tiên
Trong bao mắt sáng ngoan hiền, có anh...
1. “Tôi đi tìm mùa thu của Huế / Trong trang thơ thơm nắng học trò / Bỗng gặp chiếc lá vàng, thương thế / Ai bỏ quên nằm túi tự bao giờ”... (Đi tìm – Lê Viết Xuân)
Trang thơ Nguyễn Sĩ Đại không chỉ “thơm nắng học trò” mà có cả “Trái tim người lính” và lạ hơn là có hai bài thơ viết về ngày khai trường với hai trạng thái cảm xúc dường như tuyến tính theo nhịp thời gian. Với bài thơ “Đưa con vào lớp một”, người đọc nhận ra cảm xúc bồi hồi, bâng khuâng, tràn đầy hy vọng khi thi nhân gửi gắm vào “con” bằng những gì thương yêu nhất “Ngày mai con sẽ vào lớp một / Sách giấy chờ kia trắng đến bồn chồn / Cô giáo trẻ và bạn bè ríu rít / Thu xanh sáng trên đầu, cha biết nói gì hơn?”. Và rồi với bài thơ “Theo em tựu trường” thì cảm xúc trữ tình lại gửi vào “em”, không phải em của cái thời “Người con gái mùa sau biết / có còn gặp lại / Ngày khai trường áo lụa gió thu bay” (Chút tình đầu - Đỗ Trung Quân), mà em đã là cô giáo trẻ, buổi đầu tiên đến trường “Em lên lớp buổi đầu tiên / Có bâng khuâng trước ánh nhìn trẻ thơ?/ Bảng đen, phấn trắng ngày xưa / Chỗ ngồi cô giáo, bây giờ của em...”
Chưa nói bài thơ nào viết trước, cảm xúc nào sâu sắc hơn, chắc chắn là nhà thơ có nhiều kỷ niệm về ngày khai trường. Ai cũng có những kỷ niệm khó quên của ngày khai trường. Và cứ đến ngày 5 tháng 9 hàng năm hàng triệu con tim đều hướng về ngày khai trường. Kể cả những trường nhập học sớm hơn đến 2, 3 tuần, vậy mà đến ngày 5 thàng 9 vẫn nô nức, vẫn tinh nguyên, vẫn tươi rói đón chờ tiếng trống trường vang lên báo hiệu năm học mới.
2. “Em lên lớp buổi đầu tiên / Có bâng khuâng trước ánh nhìn trẻ thơ?/ Bảng đen, phấn trắng ngày xưa / Chỗ ngồi cô giáo, bây giờ của em...” Cái tôi trữ tình “theo em tựu trường” không còn ở cái tuổi ngập ngừng để “bài thơ còn hoài trong cặp” mà mạnh dạn hỏi em “Em lên lớp buổi đầu tiên / Có bâng khuâng trước ánh nhìn trẻ thơ?”, câu hỏi tu từ như nhấn mạnh sự chia sẻ, sự cảm thông của nhà thơ với em – cô giáo – “Chỗ ngồi cô giáo bây giờ của em”. Dường như nỗi bâng khuâng, hồi hộp, cảm động từ em – cô giáo trẻ đã chuyển sang anh - người theo em tựu trường. Dù anh cố tỏ ra bình thản, thì người đọc cũng nhận ra những cung bậc cảm xúc trong anh, vì “em lên lớp buổi đầu tiên”.
Ngày khai trường thiêng liêng, hồi hộp, bởi đó là ngày đầu tiên trong một năm học, ngày đầu tiên hứa hẹn biết bao hy vọng, biết bao ước vọng của lứa tuổi học trò. Với em, trong cái tinh khôi của ngày khai trường còn có niềm xúc động của cô giáo trẻ, bởi bây giờ em là cô giáo, em đến trường không còn cánh phượng hồng ép trong trang vở mà trang giáo án đầu đời sẽ mãi là kỉ niệm thiêng liêng...
Em tựu trường khi “Thu vừa tiễn một mùa sen / Phấn hương còn ngát đường quen học trò”, một không gian như thực như ảo, tác giả nhắc đến mùa thu nhưng không từ gió thu xào xạc lá vàng rơi, mà từ hương sen còn vương vấn “đường quen học trò”. Đường quen học trò thường là cánh phượng hồng, là cánh bằng lăng tím, là trái bàng đêm..., nhưng với em là hương sen, là đã qua một mùa sen bởi em đã là cô giáo. Từ “đường quen học trò” em đến lớp buổi đầu tiên – nghĩa là trong em một trạng thái cảm xúc khó tách bạch – em – cô học trò ngày ấy và em – cô giáo trẻ hôm nay... Trong trạng thái cảm xúc đó thì “Từ khung cửa lớp mộng mơ / Nhen bao khát vọng mà chưa kịp thành...”. Những khát vọng chưa thành với tuổi học trò mộng mơ, nay em lại tiếp tục “Câu Kiều thời ấy dở dang / Giờ em nối nhịp cho đàn em thơ!”. Lời nhắn nhủ trong anh giản dị mà sâu sắc, câu Kiều thời ấy chứa đựng biết bao giá trị nhân văn còn dở dang, và em sẽ là người viết tiếp. Ngày khai trường anh gửi vào em niềm tin về những giá trị thiêng liêng nhất của cuộc đời. Niềm tin đó không chỉ với riêng em mà với bao thế hệ học trò, bao thế hệ giáo viên đứng trên bục giảng, hãy viết tiếp câu Kiều cho đất nước hoá thành Văn.
3. “Vào thu trời biếc như mơ / Màu khăn bay giữa màu cờ thiêng liêng / Em lên lớp buổi đầu tiên / Trong bao mắt sáng ngoan hiền, có anh...” Vẫn là không gian thu, nhưng không còn là không gian tâm tưởng của hương sen vương vấn , mà “biếc một trời mộng mơ” của ánh mắt trẻ thơ và của cả anh, người theo em tựu trường, người bâng khuâng hồi hộp, người lo lắng, người mong chờ, người ước vọng vào em – cô giáo trẻ, cô giáo ngày đầu tiên đến trường, ngày đầu tiên đến với phấn trắng, bảng đen... Kỳ diệu trong muôn vàn điều kỳ diệu. Bởi ngày khai trường đã là thiêng liêng nhất, ngày khai trường lại trùng hợp với ngày thu – mùa đẹp nhất trong năm, ngày khai trường cũng là ngày đầu tiên em làm cô giáo... Nhà thơ Nguyễn Sĩ Đại vừa góp vào vườn thơ thu thêm một sắc màu kì diệu “Trời biếc như mơ”, vừa góp vào ngày khai trường những cảm xúc đẹp nhất của một tâm hồn thi sĩ, và bài thơ làm tăng thêm dư vị ngọt ngào cho những ai “ngày đầu tiên đi học”, cho những ai còn giữ lại những kí ức đẹp của “Ngày khai trường áo lụa gió thu bay”.
Hoàng Huy