Khúc giao mùa nói hộ lòng người những giây phút rạo rực, bâng khuâng trước sự đổi thay kì diệu của đất trời. Giây phút lập xuân, lập hạ, lập thu và lập đông bao giờ cũng gợi cho con người những luyến lưu, tiếc nhớ… Khúc giao mùa sẽ ngân vang với những rung cảm thơ của thi nhân trước đất trời và cuộc đời…
Phút giao mùa tâm hồn thấy bâng khuâng, cánh phượng hồng ai ép vào trang vở, tím sắc trời màu hoa tím bằng lăng. Nhịp mùa đi theo năm tháng vô tư, bao hồi hộp luyến lưu cháy bừng trong nắng hạ, bao tâm hồn như rộn ràng sắc lạ… Xuân sang… hạ đến… thu về… sao lòng cứ lâng lâng.
Sau cái ngủ đông mơ màng, vạn vật dường như bừng tỉnh khi những giọt mưa xuân lấm tấm rơi, và rồi vẫn còn chút rét mướt, chút ẩm ướt… sao mà thèm cái nắng hạ mưa dông đến vậy. Thi nhân đã cất tiếng mời gọi: Bóng nhạn chao nghiêng, bờ cát mỏng / Hình non lặng đứng, bãi sương dày / Nước trôi chầm chậm sầu vương vấn / Gọi nắng giao mùa, nắng ngủ say... (Gọi nắng - Chu Hà)
Thế rồi đất trời giao duyên, đất trời mời gọi để thiên nhiên tự tình cùng thiên nhiên, con người tự tình cùng con người, và nắng hạ đã hong khô những giọt nước mắt sầu muộn, thắp lửa những trái tim yêu thương: Có phải hạ về khô nước mắt cho em / Cơn mưa cuối bước qua thềm không nói / Năm tháng mỏng như một lời hứa đợi / Phiêu du theo gió thổi giao mùa (Riêng chung mùa hạ - Đinh Thu Hiền)
Trước đất trời yêu thương, hát khúc tự tình lúc giao mùa, em cũng nõn nà như sương sớm, anh chợt mơ hồ bâng khuâng, rồi anh tự dặn lòng mình, em không phải chim di, em đón mùa đến, mùa đi, nhưng em không làm loài chim bay đi báo hiệu giao mùa, mà em vẫn hiện hữu trong anh, giữa đất trời mầu nhiệm: Em đấy từ độ tình trong nắng ấm xuân thì / Sẽ mai sau những mùa mây trắng / Gió có còn thơm nắng có còn hồng? / Khúc giao mùa tôi hát gởi mênh mông… (Em không phải chim di - Nguyễn Hải Triều)
Mỗi nhịp mùa đi gợi về bao kỉ niệm, mới ngày nào Ai đã đợi dưới giàn hoa thiên lý / Hương bưởi thơm, mận đỏ đẩy đưa cười / Em tiễn người đi bên giậu mùng tơi / Vườn khế chín, rụng buồn cùng một lúc. Ngày tiễn đưa em trao chiếc khăn hồng / Bên góc trái thêu một cành Mai nhỏ, không biết giờ này anh còn nhớ gì không? (Góc trái khăn hồng - Phan Cát Linh)
Anh mơ màng nỗi nhớ không tên, bông thề cỏ may của ngày xưa ơi giữa anh và em giờ đã là kí ức, chỉ còn tiếc nuối, xót xa: Lòng tôi dệt kín cỏ may / Làm sao mà gỡ mực dây tím thầm / Giao mùa cơn gió lạnh câm / Cắn môi chợt thấy thời gian phai rồi (Bông cỏ may - Lưu Vĩnh Hạ)
Lời thề cỏ may để tình ai dang dở, để tình ai bâng khuâng khi xuân đi hạ về. Ngày xưa thề nguyền hẹn ước có thiên nhiên, đất trời chứng kiến: Biết rằng em đã xa xôi / Nhớ em lại nhớ cái thời chăn trâu / Chiều mưa tàu chuối che nhau / Thoắt thôi em đã thành dâu nhà người… Bây giờ, lời thề cỏ may đã trở thành kí ức thì thiên nhiên, đất trời cùng chia sẻ, ngậm ngùi: Bời bời ngọn gió ngổn ngang / Hoa xương rồng vẫn nở vàng lối xưa / Ngõ tre nghe lá đổi mùa / Bóng em khuya sớm nắng mưa đi về (Hoa xương rồng nở - Trần Đăng Khoa)
Mùa hạ đi qua cho lòng ai ngơ ngẩn, nhớ vu vơ một thuở học trò, nhớ vu vơ một thuở dại khờ, và nhớ cả cánh phượng hồng ai ép trong trang vở, tà áo ai vương vấn mắt ai? Mỗi mùa hoa đỏ về / Hoa như mưa rơi rơi / Cánh mỏng manh tan tác đỏ tươi... Mải mê với một màu mây xa, nhà thơ Thanh Tùng chợt nhận ra màu phượng đỏ của một thời giờ đã thành kỷ niệm, thành nỗi nhớ, thành niềm xao xuyến trong ai, đó cũng là niềm tiếc nuối ngọt ngào về một thời trai trẻ say mê, dại khờ, và đầy ắp kỷ niệm. Niềm tiếc nuối trở thành điểm nhấn trong giai điệu, giọng điệu và nhạc điệu trữ tình của bài thơ: Dưới màu hoa như lửa cháy khát khao / Anh nắm tay em bước dọc con đường vắng / Chỉ có tiếng ve sôi chẳng cho trưa hè yên tĩnh / Chẳng chịu cho lòng ta yên …(Thời hoa đỏ)
Thời hoa đỏ là niềm vui, là mong đợi, là nỗi nhớ cho những ai đang cắp sách đến trường. Trong nỗi nhớ, trong nỗi buồn khi thu về, hạ đến, xuân sang, bao giờ cũng là nỗi vấn vương về một ai đó, về một ánh mắt, một nụ cười, một mái tóc thề xanh thẳm những ước mơ…
Tuổi học trò thường bâng khuâng khi hạ về, rồi nôn nao khi thu đến, bởi tuổi học trò đó là những khoảnh khắc thời gian gắn với biết bao kỉ niệm của mình. Nhớ nhất là khi những cánh phượng đầu tiên rơi trên sân trường đỏ thắm, rồi phượng rơi trên mái tóc, vô tình rơi vào trang sách của ai đang đọc và ai đó đang thả vào trang vở em đang viết cánh phượng hồng…Mùa hạ tàn trên lối cỏ / Con dế buồn ngẩn buồn ngơ / Vòng xe trong chiều mưa đổ / Hàng sao nghiêng dáng đợi chờ / Mùa xuân sân trường nắng ấm / Tóc ai thả gió chiều xa / Bướm bên đường chừng ngơ ngẩn / Xôn xao áo lụa hai tà (Bốn mùa học trò - Huỳnh Thanh Nhàn)
Mùa hạ, Đó là mùa phượng bừng hoa đỏ thắm / Đó là mùa cháy đỏ khát khao chờ /Đó là mùa của sách cặp rời xa / Đó là mùa chở những ước mơ... Hạ đến sao lòng ta lưu luyến, mái trường thân quen ta tạm thời xa ngái, rồi khắc khoải nỗi nhớ mong chờ đợi Giữ giùm nhau sắc phượng hồng / Để trang lưu bút xanh dòng thơ hoa / Con đường đến lớp hôm qua / Ngày mai thôi.. sẽ nhạt nhòa nắng mưa! / Giữ dùm nhau một khoảng sân / Mai xa nhớ tiếc gọi thầm! Trường ơi! / Giữ giùm nhau một chỗ ngồi / Còn nguyên mơ ước của người đi xa...
Bài thơ không vần hát cùng mùa hạ của nhà thơ Nguyễn Quang Lập lại là sự níu kéo về một mùa phượng đỏ dù ta yêu khi thu vừa chớm đến. Nhà thơ Xuân Diệu từng muốn buộc nắng, buộc gió cho hương đừng bay đi và Nguyễn Quang Lập lại Xui hạ cháy cho mưa không xuống được, hoặc Ta tung tăng kéo mùa hạ đi cùng.
Nhà thơ Lê Nhược Thuỷ đã bắt trúng cái thần thái của nỗi nhớ trong kỷ niệm và ký ức, đó là Thành phố xanh bên dòng sông xanh dù cái nắng mùa hè rất nắng. Nỗi nhớ da diết trong nhà thơ như sống dậy cùng thời gian và không gian, từ hương sen dịu dàng thơm ngát, đến con đường xanh lao xao tiếng nói học trò, và dáng em về gợi mãi những vần thơ. Cảm xúc về Huế trôi chảy trong những câu thơ dài ngắn khác nhau, bởi nhà thơ xa Huế mới nhận ra một điều vô cùng giản dị là đến nơi mô rồi cũng nhớ Huế ngẩn ngơ, đến nơi mô rồi sẽ thấy Huế đẹp như một bài thơ…
Những chiếc giỏ xe chở đầy hoa phượng, Em chở mùa hè của tôi đi đâu?...
Nhớ về Chút tình đầu của tuổi mười tám thầm lặng đắm say, điệp khúc Mối tình đầu của tôi có gì? của nhà thơ Đỗ Trung Quân là giai điệu sâu lắng cho những ai đã trải qua, đang trải qua và đang đến với chút tình đầu.
…Và bài thơ còn hoài trong vở, Đến giờ chơi mang đến lại mang về.
…Mối tình đầu của tôi là / anh chàng tội nghiệp / Mùa hạ leo cổng trường khắc / nỗi nhớ vào cây
…Những chiếc giỏ xe trưa nay chở đầy hoa phượng / Em hái mùa hè trên cây / Chở kỷ niệm về nhà / Em chở mùa hè đi qua còn tôi / đứng lại / Nhớ ngẩn người tà áo lụa nào xa.
Người con gái mùa sau biết / có còn gặp lại / Ngày khai trường áo lụa gió thu bay....
Đôi mắt của người đang yêu đã nhìn theo áo lụa gió thu bay từ ngày khai trường năm trước, những rung động đầu đời của anh bắt đầu từ ngày khai trường, để rồi thu qua hạ về thì vẫn Mối tình đầu của tôi có gì?. Vẫn vu vơ xa vắng trong tâm hồn lãng mạn chỉ một cây đàn nhỏ / Rất vu vơ nhờ bài hát nói giùm. Từ bài thơ còn hoài trong vở đến bài hát nói giùm, thì anh vẫn như “một gã khờ” ngọng nghịu mãi... / thành câm. Cái tôi rung động, cái tôi vấn vương, cái tôi bắt đầu yêu ngập ngừng, ngại ngùng, và rụt rè như thế mà lại trách móc, hờn dỗi “người ta”: Ai cũng hiểu / - chỉ một người không hiểu. Tưởng chừng như trời đất, bạn bè đều chứng kiến nỗi mong, nỗi nhớ, nỗi xao xuyến trong mối tình đầu của tôi, vậy mà vẫn có một người vô tình, vẫn không hiểu để rồi anh phải hai lần nhắc lại Mối tình đầu của tôi có gì?. Hỏi để mà hỏi, hỏi để mà nhớ, hỏi để mà khẳng định, hỏi để mà đong, mà đếm nỗi xúc động của anh, cái nhìn đau đáu của anh về áo lụa gió thu bay từ ngày khai trường của mùa thu trước, đến mùa hạ sau. Nghịch lý nằm ngay trong tâm cảm của anh, anh rung động, anh bắt đầu yêu, anh nhớ, anh mong, nhưng bài thơ thì còn hoài trong vở và bài hát thì vu vơ, ngôn từ thì ngọng nghịu mãi... thành câm. Nghĩa là áo lụa gió thu bay vẫn vô tình, vẫn không hay biết, hay cố tình không biết, còn người ta thì cứ mong, cứ chờ; mong chờ trong hy vọng và cả trong tuyệt vọng.
Nhớ nhung, mong chờ, hy vọng và cả tuyệt vọng là Khúc giao mùa muôn thuở trong cái tôi thi nhân, trong kí ức, rung cảm, tình cảm… của những ai đã, đang và sẽ… trải qua tuổi học trò với bao vấn vương, bâng khuâng, nhung nhớ, đợi chờ…
Huế, 12/8/2012
Hoàng Thu Thủy